Биология ва тиббиёт муаммолари 2025 №6 (166)
Subject of the article
ТАРҚАЛГАН ПЕРИТОНИТДА ЗАМОНАВИЙ ЖАРРОҲЛИК ТАМОЙИЛЛАРИ: БОСҚИЧМА-БОСҚИЧ АРАЛАШУВ ВА ҚАЙТА БАҲОЛАШНИНГ КЛИНИК АСОСЛАРИ (164-168)
Authors
Мустафакулов Ишназар Бойназарович, Тохиров Шероз Мардонкулович, Жураева Зилола Арамовна
Institution
1 - Самарқанд давлат тиббиёт университети, Ўзбекистон Республикаси, Самарқанд ш.; 2 – Тошкент давлат тиббиёт университетининг Термиз филиали, Ўзбекистон Республикаси, Термиз ш.
Abstract
Долзарблиги. Перитонит қорин бўшлиғи жарроҳлигидаги энг мураккаб ва ҳаёт учун хавфли ҳолатлардан бири бўлиб қолмоқда. Интенсив даволаш усулларининг ривожланиши ва антибактериал ёрдамнинг такомиллашувига қарамай, сўнгги ўн йилликларда кучли тизимли яллиғланиш реакцияси ва кўп аъзолар етишмовчилиги билан кечадиган касалликнинг оғир шакллари сони ортиб бораётгани кузатилмоқда. Беморларнинг бу тоифаси энг заиф ҳисобланади: натижа кўп жиҳатдан жарроҳлик тактикасининг ўз вақтида ва тўғри қўлланилишига боғлиқ бўлади. Перитонитнинг кенг тарқалган шакллари ўта юқори ўлим даражаси билан тавсифланади, турли муаллифларнинг маълумотларига кўра, бу кўрсаткич 40-60% га етади. Бундай кўрсаткичлар узоқ вақт давомида ўзгармай қолмоқда ва анъанавий даволаш усуллари етарлича самарали эмаслигидан далолат беради. Кўп йиллар давомида стандарт сифатида қўлланилган қорин бўшлиғини бир вақтнинг ўзида тозалаш ва дренажлаш инфекция манбаини тўғри назорат қилишни таъминламайди ва иккиламчи асоратлар ривожланишининг олдини олмайди. Шу сабабли, босқичма-босқич аралашув тамойилларига асосланган янги жарроҳлик стратегияларини излаш алоҳида долзарблик касб этмоқда. Сўнгги йилларда жаҳон амалиётида "очиқ қорин" (open abdomen) усули, Damage Control Surgery концепциялари, шунингдек, жароҳат юзасини ёпиш ва даволашнинг замонавий технологиялари, хусусан, VAC-терапия тобора кенг қўлланилмоқда. Ушбу ёндашувлар даволаш тактикасини индивидуаллаштириш, инфекция манбаини етарли даражада назорат қилишни интенсив терапия босқичида беморни барқарорлаштириш имконияти билан уйғунлаштириш имконини беради.
Key words
тарқалган перитонит, жарроҳлик тактикаси, шикастланишни назорат қилиш жарроҳлиги, open abdomen, VAC-терапия; босқичли текширувлар, ўлим даражаси, асоратлар, сепсис, кўп аъзолар етишмовчилиги.
Literature
1. Ризаев Ж. А., Гадаев А. Г., Абдуллаев Д. Ш. Параллели патогенеза заболеваний пародонта и хронической сердечной недостаточности //Dental Forum. – Общество с ограниченной ответственностью" Форум стоматологии", 2017. – №. 4. – С. 70-71. 2. Саттаров, А. Х., Мустафакулов, И. Б., Нормаматов, Б. П., Бойназаров, М. Э., Ризаев, Ж. А., & Янгиев, Б. А. (2024). Cовременные технологии в хирургическом лечении острого калькулезного холецистита. Research Focus, 3(3), 130-138. 3. Ризаев Ж. А. и др. Объективизация клинико-неврологической картины повторного инсульта у пожилых // Uzbek journal of case reports. – 2023. – Т. 3. – №. 3. – С. 24-31. 4. Ризаев Ж. А., Хакимова С. З. Фармакодинамика и клиническое применение хондропротекторов при неврологических проблемах // Uzbek journal of case reports. – 2023. – Т. 3. – №. 2. – С. 44-47. 5. Крижановский А.Ф., Дюков А.А. Абдоминал сепсисда жарроҳлик тактикаси // И.И. Греков номидаги жарроҳлик хабарномаси. - 2020. - Т. 179, № 4. - Б. 78-83. 6. Лебедев Н.В., Агреба С.Б., Попов В.С., Климов А.Е., Сванадзе Г.Т. Перитонит // Russian Open Medical Journal. - 2021. - Т. 10, № 3. 7. Мустафақулов И. Б. ва бошқалар. Қўшма абдоминал шикастланишларда "damage control" қўллаш тактикаси // Тиббиёт ва амалиёт журнали. - 2022. - Т. 7. - № 3. 8. Қарабоев Х. К. ва бошқалар. Куйиш сепсисини жарроҳлик йўли билан даволаш натижалари // И.И. Жанелидзе номидаги шошилинч жарроҳлик журнали. - 2021. - № С1. - Б. 29-30. 9. Мустафақулов И. Б. ва бошқалар. Қўшма абдоминал травмада ичак жароҳатлари // Ўзбекистон тиббиёт журнали. - 2021. - № Махсус. - Т. 1. 10. Турсунов Б. С. ва бошқалар. Термоингаляцион шикастланишда нафас олиш аъзоларидаги патоморфологик ўзгаришлар // Илмий ишлар тўплами. - 2005. - Т. 1. - Б. 209. 11. Мустафақулов И., Умедов Х. Қўшма қорин бўшлиғи жароҳатларида қорин ичи гипертензия синдроми // Гепато-гастроентерологик тадқиқотлар журнали. - 2020. - 1-жилд. - 2-сон. - 52-55-бетлар. 12. Нарзуллаев С. И. ва бошқалар. Қўшма қорин бўшлиғи жароҳатларида қорин ичи гипертензия синдроми // Journal the Coryphaeus of Science. - 2023. - 5-жилд. - 1-сон. - 211-220-бетлар. 13. Мустафақулов И. Б. ва бошқалар. Кекса ёшдаги одамларда геморроиднинг мураккаб шаклларининг кечиши ва даволаш хусусиятлари // Олимларнинг миллий уюшмаси. - 2016. - 1 (17)-сон. - 11-12-бетлар. 14. Авазов А. ва бошқалар. Куйиш шоки: патогенези, клиникаси, даволаш тамойиллари // Биология ва тиббиёт муаммолари журнали. - 2018. - 4 (104)-сон. - 227-231-бетлар. 15. Мустафақулов И., Умедов Х. Жигар травматик жароҳатларини даволашда замонавий тактик ёндашувлар // Гепато-гастроентерологик тадқиқотлар журнали. - 2020. - 1-жилд. - 2-сон. - 48-51-бетлар. 16. Мустафақулов И. Б. ва бошқалар. Қўшма қорин бўшлиғи жароҳатларида эндовидеолапароскопиянинг диагностик воситалари ва даволаш имкониятлари // Journal of Natural Remedies. - 2021. - 22-жилд. - 1-сон. - 2-бет. 17. Мустафақулов И. Б. ва бошқалар. Термоингаляцион жароҳат олган беморларни даволаш натижалари // Journal of Natural Remedies. - 2021. - 22-жилд. - 1-сон. - 2-бет. 18. Мустафакулов И. Б. ва бошқалар. Ҳамроҳ шикастланишларда жигар ва талоқ шикастланишини назорат қилиш: адабиётлар шарҳи // Клиник тиббий тадқиқотлар ютуқлари. - 2021. - 2-жилд. - 2-сон. - 13-17-бетлар. 19. Муртазаев З. И. ва бошқалар. Ўпка эхинококкозида оптимал жарроҳлик тактикасини танлаш // Олимлар миллий уюшмаси. - 2016. - 3-1 (19)-сон. - 51-54-бетлар. 20. Мустафақулов И., Умедов Х. Қўшма қорин жароҳатлари билан боғлиқ қорин ичи гипертензия синдроми // Гепато-гастроентерологик тадқиқотлар журнали. - 2020. - 1-жилд. - 2-сон. - 52-55-бетлар. 21. Хаджибаев А. М., Мустафақулов И. Б. Қўшма жароҳатланишларда оғир қорин шикастланишларини ташхислаш ва даволаш тактикасининг замонавий ҳолати ва ҳал этилмаган муаммолари // Шошилинч тиббиёт ахборотномаси. - 2011. - 4-сон. - 77-81-бетлар. 22. Мустафақулов И. ва бошқалар. Оғир қўшма қорин жароҳати // Гепато-гастроентерологик тадқиқотлар журнали. - 2020. - 1-жилд. - 1-сон. - 63-68-бетлар. 23. Мустафакулов И. Б., Камалов Т. К., Рахматова Л. Т. Олий ҳамширалик таълими мутахассисини тайёрлашда модулли ўқитиш // Фин-угор халқларининг саломатлиги, демографияси, экологияси. - 2017. - 4-сон. - 18-19-бетлар. 24. Авазов А. А. ва бошқалар. Қўшма шикастланишларда қорин бўшлиғи аъзоларининг оғир даражадаги шикастланишларини ташхислаш ва даволашда ҳал этилмаган муаммолар // Биомедицина ва амалиёт журнали. - 2022. - 7-жилд. - 3-сон. 25. Темирович А. М. ва бошқалар. Перитонитли беморларда қорин бўшлиғи ичидаги гипертензиянинг олдини олиш ва даволаш // Фан ва таълим хабарномаси. - 2021. - №. 3-2 (106). - Б. 75-79. 26. Камолов Т. К. ва бошқалар. Операциядан кейинги анал сфинктер етишмовчилигининг келиб чиқиш сабаблари // Олимларнинг миллий уюшмаси. - 2016. - №. 1 (17). - Б. 12-14. 27. Арзиева Г. Б. ва бошқалар. Термик жароҳатланишда ҳомиладорлик натижалари // И.И. Джанелидзе номидаги Шошилинч жарроҳлик журнали. - 2021. - №. С1. - Б. 9-9. 28. Мустафақулов И. Б., Жўраева З. А. Қориннинг оғир қўшма жароҳатланиши: ташхис ва даволаш // Европа фармацевтика ва тиббиёт тадқиқотлари журнали. - 2020. - Т. 7. - №. 6. - Б. 113-116.