Биология ва тиббиёт муаммолари 2025, №3.1 (162)
Тема статьи
ТИКОЗ БУЗИЛИШЛАР: САБАБЛАРИ, ПАТОГЕНЕЗИ, ТАШХИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ ЁНДАШУВЛАРИ (236-240)
Авторы
Анорбоев Сардор Қодирберди ўғли, Шомуродова Дильноза Салимовна
Учреждение
Самарқанд давлат тиббиёт университети, Ўзбекистон Республикаси, Самарқанд ш.
Аннотация
Тикоз бузилишлар тўсатдан бошланадиган, қисқа вақт давом этадиган, нотабиий ва ноихтиёрий кечувчи, тез-тез такрорланувчи ҳаракат – тиклар билан тавсифланадиган нейропсихиатрик касалликлар гуруҳидир. Бу бузилишларнинг этиологияси кўп омилли бўлиб, ирсий, нейробиологик ва ташқи омилларининг ўзаро таъсири билан боғлиқ. Тикларнинг клиник кўриниши енгилдан оғир даражагача ўзгариши мумкин, баъзи ҳолатлар эса анъанавий даволаш усулларига чидамли бўлади. Ташхислаш асосан клиник симптомларга ва иккиламчи сабаб-ларни истисно қилишга асосланади. Даволаш стратегияларига хулқ-атвор терапияси, фармакологик даволаш ва оғир ҳолатларда чуқур мия стимуляцияси каби нейромодулятсион техникалар киради.
Ключевые слова
Тик, Турет синдроми, базал ганглиялар, дофамин, глутамат, мотор тик, вокал тик, хулқ-атвор терапияси, мия стимуляцияси.
Литературы
1. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5®). Washington, DC: American Psychiatric Publishing; 2013. 2. Aquino CC, Felício AC, Godeiro-Junior C, Santos-Neto D, Pedroso JL, Oliveira AS, et al. Tic disorder: An unusual presentation of neurotoxoplasmosis in a patient with AIDS. Case Rep Neurol. 2010;2(2):145-9. 3. Bansil S, et al. Movement disorders after stroke in adults: A review. Tremor Other Hyperkinet Mov. 2012;2:tre-02-42-195-1. 4. Black KJ, Kim S, Yang NY, Greene DJ. Course of tic disorders over the lifespan. Curr Dev Disord Rep. 2021. In press. 5. Chen SF, et al Touretteъs syndrome is associated with an increased risk of traumatic brain injury: A nationwide population-based cohort study. Parkinsonism Relat Disord. 2019;63:88-93. 6. Coffey BJ, Biederman J, Geller DA, Spencer TJ. Attention-deficit hyperactivity disorder and tic disorders: A clinical review. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2020. 7. Cubo E. Review of prevalence studies of tic disorders: Methodological caveats. Tremor Other Hyperkinet Mov. 2012;2:tre-02-42-195-1. 8. Eapen V, Šestak J, Mathews CA. Genetic influences on Tourette syndrome. Child Adolesc Psychiatr Clin North Am. 2016;25(2):217-34. 9. Fahn S, Jankovic J, Hallett M. Principles and Practice of Movement Disorders. 2nd ed. Amsterdam: Elsevier Health Sciences; 2011. p. 350-79. 10. Felling RJ, Singer HS. Neurobiology of Tourette syndrome: Current status and need for further investigation. J Neurosci. 2011;31(35):12387-95. 11. Goldenberg JN, Brown SB, Weiner WJ. Coprolalia in younger patients with Gilles de la Tourette syndrome. Mov Disord. 1994;9(6):622-5. 12. Hallett M. Tourette syndrome: update. Brain Dev. 2015;37(6):651-5. 13. Hirschtritt ME, et al Obsessive-compulsive disorder in Tourette syndrome: Clinical significance and impact on treatment. J Child Neurol. 2017. 14. Kawikova I, Leckman JF, Kronig H, Katsovich L, Bessen DE, Ghebremichael M, et al. Decreased numbers of regulatory T cells suggest impaired immune tolerance in children with Tourette syndrome: A preliminary study. Biol Psychiatry. 2007;61(3):273-8. 15. Kim KM, Bae E, Lee J, Park TW, Lim MH. A review of cognitive and behavioral interventions for tic disorder. Soa Chongsonyon Chongsin Uihak. 2021;32:51-62. 16. Kim DD, Barr AM, Chung Y, Yuen JWY, Etminan M, Carleton BC, et al. Antipsychotic-associated symptoms of Tourette syndrome: A systematic review. CNS Drugs. 2018;32(10):917-38. 17. Knight T, Steeves T, Day L, Lowerison M, Jette N, Pringsheim T. Prevalence of tic disorders: A systematic review and meta-analysis. Pediatr Neurol. 2012;47(2):77-90. 18. Kurlan RM. Treatment of Tourette syndrome. Neurotherapeutics. 2014;11(1):161-5. 19. Lavoie ME, OъConnor K. Toward a multifactorial conception of the Gilles de la Tourette syndrome and persistent chronic tic disorder. Brain Sci. 2017;7(6):61. 20. Leckman JF, Riddle MA, Hardin MT, Ort SI, Swartz KL, Stevenson J, et al. The Yale Global Tic Severity Scale: Initial testing of a clinician-rated scale of tic severity. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 1989;28(4):566-73. 21. Leckman JF. Tourette syndrome and tic disorders. J Child Neurol. 2020;35(9):613-22. 22. Leckman JF, Bloch MH, Scahill L, King RA. Tourette syndrome: The self under siege. J Child Neurol. 2013;28(5):633-40. 23. Martino D. Genetic basis of tic disorders. Neurogenetics. 2018;19(1):1-12. 24. Martino D, Leckman JF. Tourette syndrome and chronic tic disorders: The clinical spectrum beyond tics. Int Rev Neurobiol. 2013;112:146-70. 25. Müller-Vahl KR, Sambrani T, Jakubovski E. Tic disorders revisited: Introduction of the term “tic spectrum disorders.” Eur Child Adolesc Psychiatry. 2019;28(9):1129-35. 26. Rizaev J. A., Nazarova N. S., Vohidov E. R. Homilador ayollarda parodont kasalliklari rivojlanishining patogenetik jihatlari //Журнал гуманитарных и естественных наук. – 2024. – №. 11 [2]. – С. 104-107. 27. Rizaev J. A., Rizaev E. A., Akhmadaliev N. N. Current View of the Problem: A New Approach to Covid-19 Treatment //Indian Journal of Forensic Medicine & Toxicology. – 2020. – Т. 14. – №. 4. 28. Rizaev J. A., ugli Sattorov B. B., Nazarova N. S. Analysis of the scientific basis for organizing dental care for workers in contact with epoxy resin //Журнал гуманитарных и естественных наук. – 2024. – №. 15. – С. 280-283. 29. Robertson MM. Depression and anxiety in patients with Tourette syndrome. Neurosci Biobehav Rev. 2019. 30. Robertson MM. The Gilles de la Tourette syndrome: The current status. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2019;90(10):1181-9. 31. Robertson MM. The etiology of tics. J Psychiatry. 2021;24(3):123-35. 32. Robertson MM, Eapen V, Singer HS, Martino D, Scharf JM, Paschou P, et al. Gilles de la Tourette syndrome. Nat Rev Dis Primers. 2017;3:16097. 33. Singer HS. Motor and vocal tics: A review. Neurol Clin. 2019;37(2):229-40. 34. Singer HS. The pathophysiology of tics: An evolving story. CNS Neurol Disord Drug Targets. 2020;19(1):2-8. 35. Stern JS. Touretteъs syndrome and its borderland. Pract Neurol. 2018;18(4):262-70. 36. Swedo SE, Leckman JF, Rose NR. From research subgroup to clinical syndrome: Modifying the PANDAS criteria to describe PANS (pediatric acute-onset neuropsychiatric syndrome). Pediatr Ther. 2017;6(1):23-35. 37. Ueda K, Black KJ. A comprehensive review of tic disorders in children. J Clin Med. 2021;10(11):2479.