Биология ва тиббиёт муаммолари 2025, №2 (159)
Subject of the article
БОЛАЛАРДА АБДОМИНАЛ СЕМИЗЛИКДА ЭНДОТЕЛИАЛ ДИСФУНКЦИЯНИНГ АҲАМИЯТИ (282-285)
Authors
Ибрагимова Эльнара Фармановна
Institution
Самарқанд давлат тиббиёт университети, Ўзбекистон Республикаси, Самарқанд ш.
Abstract
Эндотелиал дисфункция юрак-қон томир тизими билан боғлиқ патологияларнинг патогенезида асосий рол ўйнайди. Эндотелиал дисфункциянинг эрта ташхиси юрак-қон томир асоратларининг дастлабки белгиларидан бири бўлиши мумкин. Маълумки, болалик ва ўсмирлик давридаги семизлик эндотелиал дисфункциянинг шаклланишига ёрдам беради, бу эса катталарда юрак-қон томир асоратлари ривожланиш хавфига олиб келади. Семириб кетган болаларда эндотелиал дисфункциянинг патофизиологик механизмларини тушуниш юрак-қон томир шикастланишининг дастлабки белгиларини аниқлаш ва тузатиш имконини беради.
Key words
эндотелиал дисфункция, кардиваскуляр асоратлар, абдоминал семизлик, болалар, ўсмирлар.
Literature
1. Данилюк Л.В., Погодина А.В., Рычкова Л.В., Машанская А.В. Предикторы форми рования гипертензивного ответа на физическую нагрузку у подростков с ожирением // Acta biomedica scientifica. 2016. 5(111). Р. 9-14. 2. Дедов И.И., Шестакова М.В., Мельниченко Г.А. и др. Междисциплинарные клинические рекомендации «Лечение ожирения и коморбидных заболеваний» // Ожирение и метаболизм. 2021. 18(1). C. 5 ‒ 99. 3. Евдокимова Н.В., Новикова В.П., Гурина О.П., Блинов А.Е., Варламова О.Н. Оценка маркёров эндотелиальной дисфункции у детей с ожирением // Forcipe. 2022. 5(2). С. 194 − 195. 4. Карпова О.Б., Щепин В.О., Загоруйченко А.А. Распространённость ожирения подростков в мире и Российской Федерации в 2012−2018 гг // Гигиена и санитария. 2021. 100(4) − С. 365 – 372. 5. Кедринская А.Г., Куприенко Н.Б., Образцова Г.И., Леонова И.А. Структурные изме нения сердца и антропометрические маркеры ремоделирования миокарда при избыточной массе тела и ожирении у детей // Артериальная гипертензия. 2018. 24(5). Р. 570-580. 6. Кедринская А. Г., Образцова Г. И., Нагорная И. И. Поражения сердечно-сосудистой системы у детей с ожирением // Артериальная гипертензия. 2015. 21(1). С. 6–15. 7. Маскова Г.С. Черная Н.Л., Дадаева О.Б. Патогенетические варианты развития дисфункции эндотелия сосудов у подростков с ожирением // Вестник новых медицинских технологий. Электронное издание. 2015. 9(4). С. 3. 8. Мирошниченко О.М., Ройтман Е.И. Эндотелиальная функция у подростков с конституционально-экзогенным ожирением в динамике санаторного лечения // Вестник Новгородского государственного университета 2015. 2(85). С. 114-116. 9. Плетень А.П., Михеев Р.К. Биохимические маркеры в патогенезе ожирения (обзор): сб. ст. Междунар. науч.-практ. конф. Казань : Аэтерна, 2015. С. 45–47. 10. Ризаев Ж. А., Раимова М. М., Бобоев К. К. Паркинсон касаллиги билан касалланган беморларнинг турмуш тарзи ва тиббий фаоллиги // Биология. – 2021. – №. 3. – С. 128. 11. Ризаев Ж. А. и др. Значение санитарного просвещения в гигиеническом воспитании населения в очагах эхинококкоза // AIJR Abstracts. – 2020. – С. 45. 12. Ризаев Ж. А., Хасанова Л. Э., Фаттахов Р. А. Влияние синдрома эмоционального выгорания на гигиенические привычки по уходу за полостью рта // Стоматология вчера, сегодня, завтра: сб. тр. юбил. науч.-практ. конф. с междунар. участием, посвящ. – 2020. – С. 460-463. 13. Ризаев Ж. А., Муслимов О. К., Асадуллаев Н. С. Оценка роли биохимических маркеров костного ремоделирования и содержание цитокина Il-6 у больных клиновидным дефектом зуба // Журнал теоретической и клинической медицины. – 2018. – №. 3. – С. 103-105. 14. Ризаев Ж. А., Ахмедов А. А. Growth and development of general medical practice in the republic of uzbekistan to improve dental care // Журнал стоматологии и краниофациальных исследований. – 2023. – Т. 4. – №. 3. 15. Ризаев Ж. А., Ахмедов А. А. Основы стоматологической помощи в республике узбекистан на основе развития общей врачебной практики // Журнал стоматологии и краниофациальных исследований. – 2023. – Т. 4. – №. 3. 16. Ризаев Ж. А., Гайбуллаев Э. А. Рентгенологическая диагностика агрессивного пародонтита на фоне проводимого лечения // Журнал гуманитарных и медицинских наук. – 2025. – №. 20. – С. 14-19. 17. Смирнова Н.Н. Куприенко Н.Б., Жестянникова Е.И. Эндотелиальная дисфункция при ожирении у детей // Медицина : теория и практика. 2019. 4(2). С. 35 ‒ 41. 18. Bardugo A., Fishman B., Libruder C.Body mass index in 1.9 million adolescents and stroke in young adulthood // Stroke. 2021. Vol. 52. P. 2043 – 2052. 19. Bluher M. The distinction of metabolically «healthy» from «unhealthy» obese individuals // Curr. Opin. Lipidol. 2014. Vol. 21, N 1. P. 38–43. 20. Chambless L.E., Heiss G., Folsom A.R., Rosamond W., Szklo M., Sharrett A.R. et al. Association of coronary heart disease incidence with carotid arterial wall thickness and major risk factors: the Atherosclerosis Risk in Com-munities (ARIC) // Study. Am J Epidemiol. 1997. 146(6). Р. 483–494. 21. Choi K.M. The Impact of Organokines on Insulin Re-sistance, Inflam mation, and Atherosclerosis // Endocrinol. Metab. (Seoul). 2016. Vol. 31, N 1. P. 151–154. 22. Dangardt F, Osika W, Volkmann R, Gan LM, Friberg P. Obese children show increased intimal wall thickness and decreased pulse wave velocity. Clin Physiol Funct Imaging. 2008;28(5):287–293. 23. Davis P.H., Dawson J.D., Riley W.A., Lauer R.M. Ca-rotid Intimal Medial Thickness Is Related to Cardiovascu-lar Risk Factors Measured. From Childhood Through Mid-dle Age: The Muscatine Study // Circulation. 2001. 104(23). Р. 2815–2819. 24. Falaschetti E., Hingorani A. D., Jones A. et al. Adiposity and cardiovascular risk factors in a large contemporary population of pre-pubertal children // European Heart Journal. 2010. 31(24). P. 3063–3072. 25. GBD 2015 Obesity Collaborators. Health effects of overweight and obesity in 195 countries over 25 years // New England Journal of Medicine. – 2017. – Vol. 377, № 1. – Р. 13 ‒ 27. 26. Hsieh C.J., Wang P.W., Chen T.Y. The relationship between regional abdominal fat distribution and both insu-lin resistance and subclini cal chronic inflammation in non-diabetic adults // Diabetol. Metab. Syndr. 2014. Vol. 6, N 1. P. 49. 27. Jaakonmäki N., Zedde M., Sarkanen T., Martinez-Majander N., Tuohinen S. et al. Obesity and the risk of cryptogenic ischemic stroke in young adults // Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases. 2022.– Vol. 31(5). Р. 106380. 28. Karpoff L, Vinet A, Schuster I, Oudot C, Goret L, Dauzat M et al. Abnormal vascular reactivity at rest and exercise in obese boys. Eur J Clin Invest. 2009;39(2):94–102. 29. Kapiotis S., Holzer G., Schaller G., Haumer M., Widhalm H., Weghuber D. et al. A proinflammatory state Isdetectable in obese children and is accompanied by functional and morphological vascular changes // Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2006. 26(11). Р. 2541–2546. 30. Lorenz M.W., Markus H.S., Bots M.L., Rosvall M., Sitzer M. Predictionof clinical cardiovascular events with carotid intima-media thickness: a systematic review and meta analysis // Circulation. 2007. 115(4). Р. 459–467. 31. Levin E.R. Endothelins // N. Engl. J. med. 1995. 333(6). Р. 356—363. 32. Milner E.B., Pokhlebkina A.A., Leonova I.A., Khavkin A.I.. Role of the brain neutrophic factor in the genesis of obesity / Vopr. prakt. pediatr. (Clinical Practice in Pediat rics). 2021. 16(1). Р. 58-63. 33. O’Leary D.H., Polak J.F., Kronmal R.A., Manolio T.A., Burke G.L., Wolfson S.K. Jr. Carotid-artery intima and media thickness as a risk factor for myocardial infarction and stroke in older adults // N Engl J Med. 1999. 340(1). Р. 14–22. 34. Radenković M., Stojanović M., Potpara T. et al. thera-peutic approach in the improvement of endothelial dys-function: the current state of the art // Biomed. res. Int. 2013. 35. Raghuveer G. Lifetime cardiovascular risk of child-hood obesity // Am J Clin Nutr. 2010. 91(5). Р. 1514-1519. 36. Reinehr T., Kiess W., de Sousa G., Stoffel-Wagner B., Wunsch R. Intima media thickness in childhood obesity: Relations to inflammatory marker, glucose metabolism, and blood pressure // Metabolism. 2006. 55(1). Р. 113–118 37. Salam M.M., Yousuf R.M., Salam W., Haque M. Obe-sity and overweight : a global public health issue // Ad-vances in Human Biology. 2023. Vol. 13 (1). – Р. 154. 38. Seven E. Overweight, hypertension and cardiovascular disease: focus on adipocytokines, insulin, weight changes and natriuretic peptides // Dan. Med. J. 2015. Vol. 62, N 11. P. 91–97. 39. Smirnova N.N., Khavkin A.I., Novikova V.P., Kuprienko N.B., Belozertseva V.N., Zhestyannikova E.I. Composition of breast milk in obese mothers and its im-pact on the infant's development // Vopr. prakt. pediatr. (Clinical Practice in Pediatrics). 2022. 17(1). Р. 166-176. 40. Sonntag D., Ali S., De Bock F. Lifetime indirect cost of childhood overweight and obesity: A decision analytic model // Obesity (Silver Spring). 2016. 24(1). Р. 200-206. 41. Urbina EM, Kimball TR, McCoy CE, Khoury PR, Dan-iels SR, Dolan LM. Youth With obesity and obesity-related type 2 diabetes mellitus demonstrate abnormalities in carotid structure and function. Circulation. 2009;119(22):2913–2919. 42. Versari D., Daghini E., Virdis A. et al. Endothelium-dependent contractions and endothelial dysfunction in human hypertension // Br. J. pharmacol. 2009. 157(4). Р. 527—536.