ПБиМ 2023 №1 (142)


Subject of the article

АРТЕРИАЛ ГИПЕРТЕНЗИЯ, ХАТАР ОМИЛЛАРИ ВА “ЁВУЗ ИККИЛИК” ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШГА ВА ЗАМОН РУҲИДА ҚАЙТА ИШЛАБ ЧИҚИШГА ЗАРУРАТЛАР (287-291)

Authors

Мамасолиев Н.С., Нишонова Н.А., Курбонова Р.Р., Умурзакова Р.З.

Institution

Андижон давлат тиббиёт институти

Abstract

Муаллифлар ушбу адабиетлар шархида артериал гипертензия, хатар омиллари ва “ёвуз иккилик” эпидемиологиясини такомиллаштиришга ва замон руҳида қайта ишлаб чиқишга заруратларни еритиб беришган. Манбалардан хулоса қилса бўлади-ки, ноинфекцион касалликлар ва хусусан, АГ болалик ва ўсмирлик йилларида, хатар омилларини орасида «мевалар цивилизацияси», жумладан, мувозанатланмаган овқатланиш алоҳида ўрин тутади. Кам жисмоний фаоллик, трофологик статус ўзгариши бошқарувчилик ролини ўйнашади. Ушбу механизмлар АГнинг келиб чиқишининг ягона патофизиологик ва эпидемиологик платформасини туғдиради. Авлодларнинг овқатланиш принципига секин-аста аҳолини қайтариш ва/ёки “ҳамма нарса меъёрда бўлиши керак” шиори фойдали бўлар-у, аммо бунга эришиш катта қийинчиликларни туғдиради, яъни АГни нафақат дорисиз, балки дори профилактикасига зарурият ҳам узоқ йиллар сақланиб қолади деб муаллифлар хулоса қилишади.

Key words

артериал гепертония, глюкокортикостероидлар, хатар омиллар, ноинфекцион касалликлар, юрак қон томир касаллиги, ортикча тана вазни

Literature

1. Баланова Б.А., Концевая А.В., Шальнова С.А., Деев А.Д. и др. Распространенность поведенче-ских факторов риска сердечно-сосудистых забо-леваний в Российской популяции по результатам исследования ЭССЕ – РФ //Профилактическая медицина – 2014; 17 (5): 42-52. 2. Драпкина О.М., Ким О.Т., Дадаева В.А. Диета западного образца как расплата за цивилизацию: патофизиологические механизмы и дискуссион-ные вопросы //Профилактичекая медицина. -2021. -Т. 24. №5. -С. 94-102. 3. Истомин А.В. и др. Эколого-гигиенические проблемы оптимизации питания. Под ред. акад. РАМН, проф. Потапова А.И., М. -2001. 4. Латышевская Н.И., Шкарин В.В., Белясова А.В., Давыденко Л.А. Гендерные различия в рас-пространенности поведенческих факторов риска и психоэмоционального статуса у преподавателей предпенсионного и пенсионного возраста меди-цинского вуза //Профилактическая медицина – 2021. -Т. - №3 С. 30-36. 5. Ризаев Ж. А., Гадаев А. Г., Абдуллаев Д. Ш. Параллели патогенеза заболеваний пародонта и хронической сердечной недостаточности //Dental Forum. – Общество с ограниченной ответственно-стью" Форум стоматологии", 2017. – №. 4. – С. 70-71. 6. Толебаева А.А., Полупанов А.Г., Сабиров И.С., Маматов А.У., Джишамбаев Э.Д. Сравнительный анализ частоты и структуры нерационального пи-тания среди детей и подростков, проживающих в городской и сельской местности Киргизской Рес-публики //Профилактическая медицина. – 2021 – Т. 24 - №3 – С. 37 – 43. 7. Ўзбекистон Республикаси президенти Ш.М.Мирзиёев раислигида «Юрак – қон томир касалликларини барвақт аниқлаш ва даволаш тизимини такомиллаштириш»га бағишланиб ўтказилган видеоселектор йиғилиш //9 – ноябрь, 2021 йил. – “Дарё”. 8. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 18.12.2018 йилдаги №пп – 4063 Қарори «Ноинфекцион касалликлар профилактикаси, соғлом турмуш тарзини қўллаб – қувватлаш ва аҳолининг жисмоний фаоллигини қўллаб – қувватлаш бўйича чора тадбирлар ҳақида». 9. Celermajer ds, Ayer J G et al. childhood risk fac-tors for adult cardiovascular disease and primary pre-vention in childhood //Heart - 2006; 92(1): 1701-1706. 10. Cordain L, et al. Origins and evolution of the westerm diet: health impications for the 21 st centry //Am j Clin Nutr - 2005; 81 (2): 342-50. 11. Eood systems and diets: Facing the challenges of the 21 st centry - London: Global Panel on Agricul-ture and Food Systems for Nutrition; 2016. 12. Fredman D.S., et al. Cardivascular risk factors and excess adiposity among overweight children and addescents: the Bogalusa heart study //J. Pediatr - 2007; 150 (1): 12 – 17. 13. Fryar C.D., et al. Fast Food in take Among chil-dren and Adolesscents in the United States, 2015 – 2018 //NCHS Data Brief - 2020; 375 -1-5. 14. Global action plan for the prevention and control of noncommunocable diseases 2013 – 2020. Geneva: WHO; 2014. Accessed January 22, 2021. 15. Kabyakova O.S., et al. Strategies for the preven-tion of chronic noncommunicable disease: a modern look at the problem //cardiovascular Therapy and Prevention - 2019; 18(4): 92-98. 16. Kopp W. Westerm Diet and Lifestle The Pandem-ic of Obesity And Civilization Diseases // Diabets Meab Sundr Obes 2019; 12: 2224 – 2334. 17. Kovacs E., Hunsberger M., Reisch L. et al. IDEFICS consortium. Adherence to the obesityrelated lifestyle intervention targets in the IDEFICS Study // Int J Obes 2014; 38(Suppl 2): 146 – 150. 18. Liberali R., Kupek E., Assis M.A. Dietary Pat-terns and Childhood Obesity Risk: A Systematic Revien //Child Obes - 2020; 16 (2): 71-82. 19. NSD Countdown 2030 Collaberators. MCD Countdown 2030: woridwide trends in non – com-municable disease mortality and progress toward sus-tainable Development Gloaltarget 3.4 //Lancet - 2018; 392 (10152): 1077-1085. 20. Ochoa – Aviles A., Verstraetenk., Lachat C. et al. Dietary intake practices associated with cardiovascu-lar risk in urban and rural Ecuadorian adolescents: a cross – sectional study //BMC Public Health. -2014; 14: 939 21. Okreglicka K. Health effects of chandes in the structure of dietary macronutrients in take in wisterm societies //Rooz Pansw Zake Hig - 2015; 66 (2): 98-104. 22. Reddy A.A. Regioanal disparities in food habitsand nutritional intakein Andra Pradesh //India Sect Econ Stud. 2010; (2): 125-134. 23. Rotar O.P., et al Screening blood pressure meas-urement in the Russian population (the results of the MMN 17 activity) //Arterial Hypertension - 2018; 24 (4): 449-457. 24. Steck S.E., Murphy E.A. Dietary Patients and cancer risk //Nat Rev Cancer - 2020; 20 (2): 126-135. 25. Tsan L., Decaric – Spain L., Noble E.E., et al. Westerm Diet Consumption During Development: Setting the Stage for Neurocognitive Dysfunetion //Front Neurosei - 2021; 15: 632312 26. WHO. Worid health statistics 2009. Geneva: Worid Health Oraganization; 2009. 27. Worid cancer Rescerech Fund International. The link between food, nutrition, diet and non-communicable diseases //The NCD Alliance; 2014: Accessed January 24.2021. 28. Worid health statistics 2017; monitorins health for the SDGS Systainable Development Goals. Geneva: Worid Health Organishtion; 2017: License: CCBY – NC – SA 3. OIGO //ISBA 978 – 32 – 4 – 156 548 – 6 – p 116.