Doktor axborotnomasi 2025, №2 (119)


Maqola mavzusi

SAMARQAND VILOYATI KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARNING HAQIQIY OVQATLANISHINI VA SOMATOMETRIK KOʻRSATKICHLARNI GIGIYENIK BAHOLASH (62-66)

Mualliflar

D. J. Raximova1, Q. A. Islomov2, M. E. Mardanova2

Muassasa

1Samarqand davlat tibbiyot universiteti, Samarqand, 2Oʻzbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi Samarqand harbiy gospitali, Samarqand, O‘zbekiston

Annotatsiya

Maktabda ta’lim olish jarayonida oʻquvchining organizmi yuqori energiya va ozuqa moddalarining iste’moli bilan bog‘liq boʻlgan aqliy va jismoniy zoʻriqishni boshidan kechiradi. Maktavda va uyda ovqatlanish holati bevosita bolalar jismoniy rivojlanishini belgilovchi asosiy koʻrsatkich hisoblanadi. Maktab oʻquvchilarining zarur oziq modda lar bilan yetarli darajada ta’minlanmaganligi ularning sog‘lig‘ida 85% funksional oʻzgarishlarga, surunkali kasalli klarning 84% ga oshishiga olib keladi [1,2,7,11,15,17,19]. Tadqiqot maqsadi: Samarqand viloyati kichik maktab yo shidagi bolalarining haqiqiy ovqatlanishini oʻrganishi va jismoniy rivojlanish koʻrsatkichlarini gigiyenik baholash. Materiallar va usullar. Tadqiqotga 800 nafar 7-11 yoshli bolalar olindi. Kichik maktab yoshidagi bolalar haqiqiy ovqatlanishi maxsus tuzilgan soʻrovnoma yordamida o‘rganildi. Bolalarning jismoniy rivojlanish ko‘rsatkichlari Z score bo‘yicha tahlil qilindi. Natijalar. Kichik maktab yoshidagi bolalar ovqatlanish ratsionida tez tayyorlanuvchi oziq-ovqatlar, gazlangan rangli ichimliklar va turli shirinliklarning ko‘p iste’mol qilinishi aniqlandi. Asosiy oziq-ovqat mahsulotlari iste’mol darajasi goʻsht va go‘sht mahsulotlari bo‘yicha 72.9-73.6%, sut va sut mahsulotlari bo‘yicha 55 63%, baliq va baliq mahsulotlari bo‘yicha 20-25%, non va non mahsulotlari bo‘yicha 143.3-173.3% tashkil etdi. Sa marqand shahrida yashovchi va Nurobod tumanida yashovchi kichik maktab yoshidagi bolalar jismoniy rivojlanishida barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha farq aniqlandi. Xulosa. Tadqiqotlar kichik maktab yoshidagi bolalar jismoniy rivojlan ishda ovqatlanishning nafaqat miqdoriy balki, sifatiy jihatdan roli kattaligini ko‘rsatdi.

Kalit so'zlar

kichik maktab yoshi, z-score, jismoniy rivojlanish.

Adabiyotlar

1. Артемова, Е. Н. Анализ школьных завтраков по основным пищевым компонентам и энергетической ценно сти / Е. Н. Артемова, К. В. Власова, B. Ю. Митрягина // Технология и товароведение инновационных пи щевых продуктов. - 2016. - № 2 (37). - С. 84-89. 2. Баттакова Ж.Е., Токмурзиева Г.Ж., Слажнева Т.И., Адаева А.А., Акимбаева А.А. Изучение характера пита ния детей младшего школьного возраста, как фактора формирования повышенной массы тела. Междуна родный научно-исследовательский журнал. 2017; (8-3): 86-8. 3. Баранов A.A., Щеплягина Л.А. Фундаментальные и прикладные исследования по проблемам роста и разви тия детей и подростков // Российский педиатрический журнал. — 2000. — № 5. — С. 5–12. [Baranov AA, Shcheplyagina LA. Fundamental’nye i prikladnye issledovaniya po problemam rosta i razvitiya detei i podrostkov. Russian journal of pediatrics. 2000;(5):5–12. (In Russ)] 4. Басманова Е.Д., Перевощикова Н.К. Особенности физического развития детей в школах разного типа. Рос. педиатр. ж. 2009; (1): 52–57. [Basmanova Ye.D., Perevoshchikova N.K. The physical development in children from schools of various types. Rossiyskiy pediatricheskiy zhurnal. 2009; (1): 52–57. (In Russ.)] 5. Березин И.И., Русакова Н.В., Кретова И.Г. и др. Комплексная оценка физического развития и состояния здоровья учащихся средних общеобразовательных учреждений города Самары. Известия Самар. науч. цен тра РАН. 2010; 12 (1 (7)): 1802–1807. [Berezin I.I., Rusakova N.V., Kretova I.G. et al. Complex estimation of physical development and health state of pupils from educational establishments in Samara city. Izvestiya Samar skogo nauchnogo tsentra Rossiyskoy akademii nauk. 2010; 12 (1 (7)): 1802–1807. (In Russ.)] 6. Конь И.Я., Волкова Л.Ю., Коростелева М.М. и др. Распространенность ожирения у детей дошкольного и школьного возраста в Российской Федерации // Вопросы детской диетологии. — 2011. — Т. 9. — № 4. — С. 5–8. [Kon’ IYa, Volkova LYu, Koroste leva MM, et al. Incidence of obesity in children of preschool and school age in the Russian Federation. Problems of pediatric nutritiology. 2011;9(4):5–8. (In Russ).] 7. Мартинчик А.Н., Батурин А.К., Кэшабянц Э.Э., Пескова Е.В. Ретроспективная оценка антропометрических показателей детей России в 1994–2012 гг. по новым стандартам ВОЗ // Педиатрия. Журнал им. Г.Н. Спе ранского. — 2015. — Т. 94. — № 1. — С. 156– 160. [Martinchik AN, Baturin AK, Keshabyants EE, Peskova EV. Retrospective assessment of anthropometric measurements of children in Russia 1994-2012 according to the new WHO standards. Pediatriia. 2015;94(1):156–160. (In Russ).] 8. Михалюк Н. С. Оценка фактического питания различных возрастных групп детского населения // Вопросы питания. – 2004. - Т. 73. - N 4. - С. 28-32. 9. Особенности физического развития детей школьного возраста г. Уфы / Масагутова А.Г., Поварго Е.А., Зулькарнаева А.Т., Зулькарнаев Т.Р., Зигитбаев Р.Н. // Вопросы школьной и университетской медицины и здоровья. 2013. № 2 – С. 1317. 10. Рахимова Д.Ж., Шайхова Г.И. Оценка физического развития школьников 7-17 лет 2022 №4. СТ-72-77 https://tadqiqot. uz/index.php/uro/ article/ view/6097 11. Рахимова Д.Ж., Наимова З.С., Ҳалимова С.А. “7 ёшдан 14 ёшгача бўлган болаларда озиқланиш муаммола ри ва уларни олдини олишда витамин ва минералларнинг ўрни” Ориентал Ренаиссанcе: Инновативе, эдуcатионал, натурал анд соcиал сcиенcес. 2022. ВОЛУМЕ 2 | ИССУЕ 4 380-385 https://cyberleninka.ru/ article/n/7-yoshdan-14-yoshgacha-bo-lgan-bolalarda-oziqlanish-muammolari-va-ularni-oldini-olishda-vitamin-va minerallarning-o-rni/viewer 12. Тапешкина Н.В., Перевалов А.Я. Оценка фактического питания детей в школе. Сибирский научный меди цинский журнал. 2015; 35(4): 49-54. 13. Guli S. et al. Principles of food organization for primary school students in general educational organizations. 14. Islamovna S. G., Jurakulovna R. D., Gulistan K. Current state of the problem of rationalization of schoolchildren's nutrition. – 2022.Zhurakulovna R. D. et al. Establishing the relationship between various metastatic lung lesions with gender and age //Web of Medicine: Journal of Medicine, Practice and Nursing. – 2024. – Т. 2. – №. 2. – С. 104-107. 15. Jurakulovna R. D. Analysis of Distribution of Vitamins, Macro And Micro Elements Deficiency Among Children And Adolescents In Samarkand Region, According To Clinical Symptoms //Eurasian Research Bulletin. – 2023. – Т. 17. – С. 229-235. 16. Lobstein T, Jackson-Leach R, Moodie ML, et al. Child and adolescent obesity: part of a bigger picture. Lancet. 2015;385(9986): 2510–2520. doi: 10.1016/S0140-6736(14)61746-3. 17. Shaikhova G.I., 2Rakhimova D.J., Khasanova G. Current state of the problem of rationalization of schoolchildren's nutrition. Евразийский вестник педиатрии 4(15) 2022 ст-82-87. http://repository.tma.uz/xmlui/handle/1/5699 18. Skinner AC, Steiner MJ, Henderson FW, Perrin EM. Multiple markers of inflammation and weight status: cross sectional analyses throughout childhood. Pediatrics. 2010;125(4):e801–809. doi: 10.1542/peds.2009-2182. 19. World Health Organization. WHO Child growth standards: Methods and development. Geneva: WHO; 2007.